2400 Yıllık Surlar Gün Yüzüne Çıkıyor

3500 Yıllık tarihi geçmişe sahip Bodrum'da, 2400 yıl önce Karya Satrabı Mausolos tarfından inşa edilen Halikarnasoss surlarının duvarlarının kurtarma kazısı, temizlik ve çevre düzenlemesi çalışması yürütülüyor. Bodrum Belediyesi ve Akdeniz Ülkeleri Akademisi (AKADEMİA) Vakfı ortaklığında, Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi denetiminde yürütülen çalışmalar 10 Kasım 2020 tarihinde başladı.

Eskiçeşme Mahallesi’nden başlayan çalışmalarda şu ana kadar yaklaşık bir buçuk kilometrelik alanın temizliği yapıldı. Titizlikle yürütülen projenin ardından Antik Halikarnassos kentini çevreleyen sur duvarlarının yerli ve yabancı turistleri en çok ziyaret edeceği yerlerden biri olması bekleniyor. 

Kasım ayında başlayan çalışmalar hakkında kamuoyunu bilgilendirmek üzere Eskiçeşme Mahallesi'nde, çalışmaların başladığı alanda Bodrum Belediye Başkanı Ahmet Aras ve yardımcısı Turgay Kaya, Muğla Sıtkı Koçma Üniversitesi Arkeoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Adnan Diler, Eskiçeşme Mahallesi Muhtarı Gözde Sinop ve AKADEMİA Vakfı Başkanı Özay Kartal’ın katılımıyla basın açıklaması düzenlendi.

SADECE SUR DEĞİL, ÖNEMLİ BİR ANIT ESER OLARAK KABUL EDİLİYOR...

Halikarnassos Surlarında başlayan çalışmaların Bodrum tarihi ve turizmi açısından önemine dikkat çeken Bodrum Belediye Başkanı Ahmet Aras, çalışmalar hakkında şunları söyledi;

"2400 yıl önce Karya Satrabı Mausolos tarafından inşa edilen Halikarnassos surlarının, kurtarma kazısı, temizlik ve çevre düzenlemesi çalışmalarını AKADEMİA Vakfı ile ortak bir şekilde yürütüyoruz. Bu çalışmalarımız, Bodrum Müzesi gözetiminde ve denetiminde yapılmaktadır. Karya’nın başkentini, Mylasa’dan Halikarnassos’a taşıyan Satrap Mausolos tarafından inşa edilen surlar, M.Ö. 377-362 yılları arasında yapılmıştır. Halikarnasos surları, duvarları, kuleleri, Mylasa, Pedasa ve Myndos kapıları ile sadece bir sur değil; önemli bir anıt eser olarak kabul edilmektedir. 7 km uzunluğundaki surların, 5 km.'ye yakın bir kısmı yer yer ağır tahribatlara uğramış olmasına rağmen, günümüze kadar ulaşabilmiş durumdadır. Bu önemli anıt eserin kurtarma kazısının yapılması, üzerindeki bitki, çöp ve molozlardan arındırılıp korunur ve görünür hale getirilmesi için bir proje geliştirdik."

"BİR HAZİNENİN ÜSTÜNDE OTURDUĞUMUZU SÖYLEMEK YANLIŞ OLMAZ"

Proje kapsamında, Muğla Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 18 Kasım 2020 gün ve 10135 no’lu kararı ile ilk etap Halikarnassos Batı Sur Duvarları Kurtarma Kazısı ve Temizlik Çalışmaları yapılması konusunda izin alındığını belirten Başkan Aras, sur duvarlarının üzerinde bulunduğu özel arazi sahiplerine de verdikleri desteklerden dolayı teşekkür ettiği konuşmasında sözlerini şöyle sürdürdü;

"Sur duvarlarının üzerinde bulunduğu özel mülklerin sahiplerinin de izni ve muvafakatleri ile 10 Kasım 2020 tarihinden itibaren çalışmalarımız devam etmektedir. Halikarnassos Batı Sur Duvarları Kurtarma Kazısı ve Temizlik Çalışmaları, Bodrum adına çok heyecan duyduğumuz ve hayati önemde kabul ettiğimiz bir projedir. Antik surlar ve çevresinin ortaya çıkarılması, Bodrum turizmine önemli bir ivme kazandıracaktır. Küresel salgının da etkisiyle çok ciddi bir ekonomik krizin içinde olmamıza rağmen, yarınlar için çalışmaya ve projeler üretmeye devam ediyoruz. Bir Hazinenin Üstünde Oturduğumuzu Söylemek Yanlış Olmaz. Bu bizim ortak mirasımızdır. Bir yandan kentimizin tarihsel mirasını ortaya çıkarmak için projeler geliştirmeye devam ederken, bir yandan da doğal mirasımızın korunması için mücadeleyi elden bırakmıyoruz. Nasıl Cevat Şakir, bu cennet kasabamızın her yerine bitkiler ekerken; bunu bir borç olarak gördüyse, bizler de Bodrum için çalışmayı ve güzelliklerine güzellik katmayı bir borç olarak görüyoruz. Bu projede; fikir geliştiren, katkı koyan, emek veren herkese sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum."

CAZİBE MERKEZİ OLACAK...

Surların yanından yapılacak yürüyüş yolu ve belli noktalardaki seyir teraslarıyla projenin Bodrum'un cazibe merkezi haline gelmesini hedeflediklerini belirten Başkan Aras, "Bodrum'a gelen herkesin bu surları görmesini istiyoruz çünkü bunları gören o zaman Antik Halikarnassos kentini hayal edebilecek. Bu çalışmaları aslında, insanların nereye geldiğini fark etmeleri için yapıyoruz. Biz Bodrum'dayız. 3500 Yıllık tarihe sahip Lelegler, Karyalılar, Romalılar, Bizanslılar, Osmanlı, Rodos şövalyeleri ve bizler düşünün böyle bir değerin üzerinde oturduğumuzun farkında olmuyoruz bazen. O yüzden bir şey yaparken, bir inşaat yaparken doğayı, tarihi kolayca katledebiliyoruz. Nerede olduğumuzu çok iyi bilmemiz lazım. Bizim yaptığımız çalışmalar birazda bu farkındalığı arttırmak içindir." dedi.

BELEDİYEDEN 3 YILDA 10 MÜZE HEDEFİ

Başkan Aras, Bodrum tarihine ve turizmine değer katacak farklı projeler içinde çalışmalara devam ettiklerini bu kapsaman ilçeye yeni müzeler kazandıracaklarını belirterek sözlerini şöyle devam etti;

"Daha önümüzde çok yolumuz var. Özellikle Myndos Kapısı konusunda da yine mülk sahiplerinden aldığımız muvafakatlar var. Orayla ilgili bir müze projemiz hazır. Bir taraftan, değirmenlerin mülk sahipleriyle de görüşüyoruz. Yel değirmenlerinin restorasyonu ve rönavasyonunu yaparak o bölgenin turizme kazandırılmasına yönelik projemiz devam etmekte. Diğer taraftan, Bodrum'un tarihine vurgu yapan Sünger Müzesi çalışmalarımız devam etmekte. Yine Osmanlı Tersanesi'nin olduğu bölümde, şu anda marinanın olduğu bölümde bir Deniz Tarihi Müzesi yapmak içinde girişimlerde bulunduk. Bunlar dışında Mars Mabedimiz var hiç gün yüzüne çıkarılmamış. Bir taraftan o sanayinin altında gerçekten eşsiz Roma Hipodromu orda duruyor. Bu çalışmalarında bizler tarafından en azından fikri aşamada sürdürüldüğünü, bazılarının proje aşamasında olduğunu halkımızın bilmesini istiyoruz. Bunun gibi elimizde daha Syangela, Theangela, Myndos gibi yapacağımız ve Yarımadanın her yerine yayılmış Leleg kalıntıları var. Bir sürü kültür varlığımız var. Bu konuda bütün halkımızdan, herkesten destek bekliyoruz."

Başkan Ahmet Aras, başta Kültür ve Turizm Bakanlığına, yıllardır Pedesa Antik Kent kazılarına başkanlık eden  Prof. Dr. Adnan Diler'e, AKEDEMİA Vakfı yöneticilerine, Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesine ve çalışma yapılan bölgedeki arazi sahiplerine teşekkür ederek konuşmasını tamamladı.

Proje Danışmanı Prof. Dr. Adnan Diler ise yaptığı açıklamada şunları dile getirdi:

“Bu sur duvarları, Mausolos tarafından yapılmıştır. Mausolos, babası Hekatomnos’un ölümünden sonra satrap olarak atanan Karya’nın büyük krallarından birisidir. 24 yıl boyunca Karya’yı Halikarnassos’tan yönetti. Bu surlar da 370’li yıllarda Milasa’dan buraya geldikten sonra hemen başlatılmıştır. Yani bu çok büyük bir proje. Sadece sur yapımı değil, kentin yeniden ve grift bir planda, yani iyi bir planlamayla, hem ünlü mimarlara, plancılarla birlikte yeniden imar ettiği bir süreçtir. Bu da yaklaşık 4’üncü yüzyılın ilk çeyreği civarında, yani 370 civarında diyebilirim.”

7 kilometre uzunluğundaki sur duvarlarının zaman içinde tahrip edildiğini de sözlerine ekleyen Diler, şöyle devam etti: 

“Bu sur taşlarının alınma nedeni malum modern yerleşmelere yakın yerlerdeki antik kalıntılar büyük ölçüde tahrip ediliyor. Surlar çok geniş bir alanı çevreliyor ve her tarafta da yapılanma olduğu için tahrip ediliyor.  Bu şimdi değil eski çağlardan beri böyle. Mesela Doğu Roma zamanında hatta Helenistik Çağ’dan sonra, Roma çağında da bunun ben böyle olduğunu düşünüyorum. Alınıyor, taşınıyor. Eskiden henüz koruma yasaları olmadan önce ev yapılırken bu surlar develerle, daha sonra da kamyonlarla taşınmıştır. Dikkat ederseniz bazı yerlerde teperlerde taşınması zor olan yerlerde daha iyi korunmuş. Kolayca ulaşılabilen yerlerde de tahribat daha fazla. Bu sur duvarlarının yapılma amacı kentlerin tamamen savunmasına yöneliktir. Yani, çünkü sursuz bir kent savunmaya tamamen şeydir, kapalıdır. Yani sur olmadan kenti savunmak mümkün değil. Tamamen savunma amacıyla yapılmıştır.”

AKADEMİA Vakfı Başkanı Özay Kartal  ise yaptığı açıklamada projenin 10 Kasım 2020 tarihinde Muğla Anıtlar Kurulu’nun izniyle start verdini anımsatarak şunları dile getirdi:

“Antik Halikarnassos sur duvarlarının çöpten arındırılması, bitkiden arındırılması, temizliği ve çevre düzenlemesi ve yer yer de kurtarma kazısı yapılmasına ilişkin bir iznimiz vardı. 10 Kasım tarihinde de projemize start verdik. 7 kilometre uzunluğunda olan Antik Halikarnassos sur duvarları aslında sadece sur duvarlarından ibaret de değil. Milasa Kapısı, Mindos Kapısı, kuzeyde bulunan Pedasa Kapısı, kuleleriyle beraber aslında Antik Halikarnassos’tan geriye kalan önemli bir anıt eser. Bu anıt eser üzerindeki bitkilerin kaldırılması, çöp temizliğinin yapılması, molozlardan arındırılması. Daha sonra da bir yürüyüş yolu olarak düşünülüyor. Günışığına çıkartılması üzerine çalışıyoruz. Projemizin bitiş tarihi kestirmek çok mümkün değil. Çünkü yer yer hocalarımızın, Bodrum Müzemizin denetiminde, arkeologlarımızın denetiminde ve danışman hocamızın denetiminde yürütüyoruz. Yer yer acil konservasyonlar, acil müdahaleler gereken ya da kurtarma kazıları ya da diğer kazıların yapılması gerektiği alanlarımız ortaya çıkıyor. Bu sebepten bazen yavaşlayabiliyoruz. Fakat bir aylık bir dönem içerisinde şu an bir buçuk kilometrelik bir alanın temizliğini yaptık.”

Su duvarlarının Antik Halikarnassos’un önemli bir anıt eseri olduğuna dikkati çeken Kartal, sözlerini şöyle tamamladı:

“Çünkü M.Ö. 377 yılında, günümüzden yaklaşık 2400 sene önce yapılmış ve şehri çevreleyen, koruma altına alan bir sur duvarı. Biz AKADEMİA Vakfı olarak aslında kentimize sahip çıkıyoruz.  Fakat öncelikle sahip çıktığımız kent Antik Halikarnassos kenti. Antik Halikarnassos kenti hala var, yaşıyor. Sur duvarıyla, Mars Tapınağıyla, stadyumuyla, Mausoleum’uyla. Dolayısıyla kentin kimliğini oluşturan bir tarihi eser olması açısından son derece önemli.”