DİLBİLİMCİLER NE İÇİN KAVGA EDİYOR'

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Felsefe Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nebil Reyhani, Bodrum’da “Dilbilimciler Ne İçin Kavga Ediyor'” başlıklı bir seminer verdi.

Bilim, felsefe ve sanat alanlarında etkileşimli çalışmalarda bulunan "Ara Boyutlar Bilim Felsefe Sanat Grubu" tarafından Oasis Toplantı Salonu’nda düzenlenen toplantıya, dilbilim ve felsefe meraklıları ilgi gösterdi.

Toplantıda Kent Haber’e konuşan Prof. Dr. Nebil Reyhani, dilbilimcilerin neden kavga ettiğinin çok teknik bir konu olduğunu ifade ederek, “Burada yapmak istediğim şey de, o teknik tarafa, sıkıcı tarafa doğrudan girmeden, onu daha anlaşılır yapmaya çalışmak. Dil nereden geliyor, biyolojik bir şey mi, yoksa kültürel bir şey mi' Kavga edenler aslında bunun için kavga ediyor. Dil, doğuştan gelen bir yeti mi, yoksa bir toplumsallık mı gerekli'” dedi.

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Felsefe Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nebil Reyhani, dilbilimcilerin tartışmaları ile ilgili şunları aktardı:

“Bilim insanları arasında hararetli tartışmalar her ne kadar bilim pratiğinin bir parçası olsa da, küresel ısınma gibi yeryüzündeki herkesi ilgilendiren ve büyük ölçüde ideolojik kaynaklı tartışmaları bir kenara koyarsak, bilim insanlarının bu tartışmalarda soğukkanlılıklarını kaybettiklerine çok sık tanık olmayız.

Daniel Everett'in Pirahã dili üzerine yaptığı araştırmalarda elde ettiği sonuçların Noam Chomsky'nin Evrensel Gramer teorisini yanlışladığını ileri sürmesi, dilbilimciler arasında bu türden bir tartışmanın ortaya çıkmasına neden oldu. Bir yanda Everett'e itirazlarını onu şarlatanlıkla suçlamaya kadar vardıran Chomsy'ciler, diğer yanda ise Chomsky'yi aykırı görüşleri bastırmak için geniş bir ağı harekete geçirmekle suçlayan Everett'çiler.

Everett'in iddiası aslında oldukça kuru bir bilimsel tespit: Chomsky'nin Evrensel Gramer teorisine göre, bütün insan dillerinde yinelemelilik (recursion) denilen özellik bulunmalıdır. Oysa Everett'e göre Pirahã dili yinelemeli değil.

Peki bu bulguyla temeli sarsıldığı iddia edilen Evrensel Gramer neden en azından bir grup dilbilimci için bu kadar vazgeçilmez' Aslında bunun da oldukça kuru bir yanıtı var: İnsan dillerinin tamamının belirli bir yapı planına göre inşa edildiğini öne sürenler bununla dil yetisinin insanın evrimsel tarihinde özel bir adaptasyonun ürünü olduğunu varsayıyorlar. Evrensel Gramere karşı çıkanlar ise dil yetisinin özel bir adaptasyonun ürünü olmadığını, dilin genel bilişsel adaptasyonun bir yan ürününden başka bir şey olmadığını söylüyorlar.

Dışarıdan bakan biri için hala bu kadar gürültüyü haklı kılacak bir neden bulmak zor. Oysa meseleyi biraz eşelediğimizde bu iki karşıt görüş arasında bir taraf seçmenin derinden etkili kimi sonuçlara, hatta, örneğin, insanın nasıl bir mahluk olduğuna ilişkin tasarımımızı etkileyecek sonuçlara sahip olduğunu görürüz.”

Toplantı, yaklaşık 3 saat sürdü.